Current Affairs Gujarati 18 August 2025
| Best for UPSC/GPSC
Current Affairs Gujarati 18 August 2025
| Best for UPSC/GPSC
Today’s
for UPSC,GPSC and other competitive exams. All news updates are explained in Gujarati for easy preparation.Current Affairs Gujarati 18 August 2025

રાષ્ટ્રીય કરંટ અફેર્સ | Current Affairs Gujarati 18 August 2025
પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ૧૧,૦૦૦ કરોડ રૂપિયાના બે મુખ્ય રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન કર્યું | UPSC current affairs in gujarati
પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ દિલ્હીના રોહિણી ખાતે લગભગ રૂ. ૧૧,૦૦૦ કરોડના બે મુખ્ય રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન કર્યું.
દ્વારકા એક્સપ્રેસવેનો ૧૦.૧ કિમી લાંબો દિલ્હી સેક્શન લગભગ ૫,૩૬૦ કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે વિકસાવવામાં આવ્યો છે. આ સેક્શન યશોભૂમિ, ડીએમઆરસી બ્લુ લાઇન અને ઓરેન્જ લાઇન, આગામી બિજવાસન રેલ્વે સ્ટેશન અને દ્વારકા ક્લસ્ટર બસ ડેપોને મલ્ટી-મોડલ કનેક્ટિવિટી પણ પ્રદાન કરશે. આ સેક્શનમાં શામેલ છે:
પેકેજ I: દ્વારકા સેક્ટર-21 ખાતે શિવ મૂર્તિ ચાર રસ્તાથી રોડ અંડર બ્રિજ (RUB) સુધી 5.9 કિમી.
પેકેજ II: દ્વારકા સેક્ટર-21 RUB થી દિલ્હી-હરિયાણા બોર્ડર સુધી 4.2 કિમી, જે અર્બન એક્સટેન્શન રોડ-II ને સીધો જોડાણ પૂરો પાડે છે.
દ્વારકા એક્સપ્રેસવેના 19 કિમી લાંબા હરિયાણા સેક્શનનું ઉદ્ઘાટન અગાઉ માર્ચ 2024 માં પ્રધાનમંત્રી દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.
પ્રધાનમંત્રીએ અર્બન એક્સટેન્શન રોડ-II (UER-II) ના અલીપુરથી દિચાઓં કલાન પટ્ટાનું ઉદ્ઘાટન પણ કર્યું, જેમાં બહાદુરગઢ અને સોનીપત સાથે નવા જોડાણો પણ સામેલ છે, જે લગભગ 5,580 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે બનાવવામાં આવ્યા છે. તે દિલ્હીના આંતરિક અને બાહ્ય રિંગ રોડ અને મુકરબા ચોક, ધૌલા કુઆન અને NH-09 જેવા વ્યસ્ત સ્થળો પર ટ્રાફિકને સરળ બનાવશે.
પિયુષ ગોયલે મુંબઈમાં ભારતના પ્રથમ સંપૂર્ણપણે મહિલાઓ સંચાલિત ક્લીન સ્ટ્રીટ ફૂડ હબનું ઉદ્ઘાટન કર્યું | UPSC current affairs in gujarati
કેન્દ્રીય મંત્રી અને ઉત્તર મુંબઈના સાંસદ પીયૂષ ગોયલે મુંબઈ નજીક કાંદિવનીમાં “મૌલી – સૌપ્રથમ સંપૂર્ણપણે મહિલાઓ દ્વારા સંચાલિત સ્વચ્છ સ્ટ્રીટ ફૂડ હબ”નું ઉદ્ઘાટન કર્યું. આ હબની વિશિષ્ટતાનો ઉલ્લેખ કરતા, જે સંપૂર્ણપણે સ્વ-સહાય જૂથો (SHG) ની મહિલાઓ દ્વારા સંચાલિત છે, કેન્દ્રીય મંત્રી પીયૂષ ગોયલે માહિતી આપી કે આ મહિલાઓએ ફૂડ સેફ્ટી ટ્રેનિંગ એન્ડ સર્ટિફિકેશન (FoSTaC) કાર્યક્રમ હેઠળ તાલીમ મેળવી છે, અને હવે તેઓ સ્વચ્છ, સલામત અને આરોગ્યપ્રદ ખોરાક વ્યવસાયો ચલાવવા માટે સક્ષમ છે.
આ પહેલથી મહિલાઓને માત્ર આજીવિકાનું ગૌરવપૂર્ણ સાધન જ નથી મળ્યું પરંતુ સ્થાનિક ઉદ્યોગસાહસિકતાને પણ મજબૂત બનાવવામાં આવી છે. ક્લીન સ્ટ્રીટ ફૂડ હબ એ ખાદ્ય સલામતી, મહિલા સશક્તિકરણ અને સમુદાય વિકાસનું ઉત્તમ મિશ્રણ છે.
સીપી રાધાકૃષ્ણન NDAના ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર હશે | GPSC current affairs
મહારાષ્ટ્રના વર્તમાન રાજ્યપાલ સીપી રાધાકૃષ્ણન એનડીએના ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવાર હશે. ભાજપ સંસદીય બોર્ડની બેઠકમાં આને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. સીપી રાધાકૃષ્ણન તમિલનાડુના રહેવાસી છે.
સીપી રાધાકૃષ્ણન
સીપી રાધાકૃષ્ણન તમિલનાડુમાં ભાજપના અધ્યક્ષ રહી ચૂક્યા છે. તેમને રાજ્યપાલ તરીકે લાંબો વહીવટી અનુભવ છે. તેમનું પૂરું નામ ચંદ્રપુરમ પોનુસ્વામી રાધાકૃષ્ણન છે. તેઓ 2024 થી મહારાષ્ટ્રના 24મા અને વર્તમાન રાજ્યપાલ છે. તેઓ કોઈમ્બતુરથી બે વાર લોકસભામાં ચૂંટાયા હતા. રાધાકૃષ્ણનનો જન્મ 20 ઓક્ટોબર 1957 ના રોજ તમિલનાડુના તિરુપુરમાં થયો હતો. તેમણે કોઈમ્બતુરની ચિદમ્બરમ કોલેજમાંથી બીબીએ (બેચલર ઓફ બિઝનેસ એડમિનિસ્ટ્રેશન) કર્યું હતું.
મહારાષ્ટ્ર: 31 જુલાઈ 2024 થી રાજ્યપાલ.
ઝારખંડ: 18 ફેબ્રુઆરી 2023 થી 30 જુલાઈ 2024 સુધી રાજ્યપાલ.
તેલંગાણા: માર્ચ થી જુલાઈ 2024 સુધી વધારાનો હવાલો. પુડુચેરી: માર્ચ થી ઓગસ્ટ 2024 સુધી લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર (વધારાનો હવાલો).
રાષ્ટ્રીય આયુર્વેદ વિદ્યાપીઠ દિલ્હીમાં 30મો રાષ્ટ્રીય સેમિનાર યોજશે | UPSC current affairs in gujarati
આયુષ મંત્રાલય હેઠળની એક સ્વાયત્ત સંસ્થા, રાષ્ટ્રીય આયુર્વેદ વિદ્યાપીઠ, નવી દિલ્હીમાં તેનો 30મો રાષ્ટ્રીય સેમિનાર યોજશે. આયુષ મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે આ વર્ષની થીમ આયુર્વેદ દ્વારા બાળરોગમાં માંદગી અને સુખાકારીનું સંચાલન છે.
બે દિવસીય સેમિનાર પ્રખ્યાત વિદ્વાનો, પ્રેક્ટિશનરો, સંશોધકો અને વિદ્યાર્થીઓને બાળ સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પરંપરાગત આયુર્વેદિક અભિગમો અને સમકાલીન પુરાવા-આધારિત પ્રથાઓ પર ચર્ચા કરવા માટે એકત્ર કરશે.
સેમિનારમાં આયુર્વેદમાં બાળ આરોગ્ય પર વૈજ્ઞાનિક સંશોધન પેપર પ્રસ્તુતિઓ, યુવા વિદ્વાનો અને પ્રેક્ટિશનરો દ્વારા પોસ્ટર પ્રસ્તુતિઓ અને બાળકોમાં નિવારક અને પ્રોત્સાહન આપતી આરોગ્યસંભાળ પર ઇન્ટરેક્ટિવ સત્રો રજૂ કરવામાં આવશે.
નેતાજી સુભાષચન્દ્ર બોઝની પુણ્યતિથિ : 18 ઓગસ્ટ | GPSC current affairs
નેતાજી સુભાષચન્દ્ર બોઝનો જન્મ જાન્યુઆરી 23, 1869ના રોજ ઓરિસ્સાના કટક શહેરમાં થયો હતો.
તેમના પિતાનું નામ જાનકીનાથ બોઝ અને માતાનું નામ પ્રભાવતી હતું. જાનકીનાથ બોઝ કટક શહેરના પ્રખ્યાત વકીલ હતા.
1921માં ઈંગ્લેંડ જઈ, સુભાષચંદ્ર બોઝ ભારતીય સિવિલ સેવાની પરીક્ષામાં સફળ રહ્યાં.
ગાંધીજીને તથા તેમના સૂચનથી દેશબંધુ ચિત્તરંજન દાસને મળ્યા અને તેમને પોતાના રાજકીય ગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા.
દેશબંધુએ સ્થાપેલી નૅશનલ કૉલેજના આચાર્ય પણ બન્યા. દાસબાબુ કલકત્તા કૉર્પોરેશનના મેયર બન્યા ત્યારે સુભાષચંદ્રને તેના મુખ્ય વહીવટી અધિકારી નીમ્યા.
તેમણે કલકત્તા કૉર્પોરેશનના મેયર, બંગાળ પ્રાંતિક કૉંગ્રેસ સમિતિના પ્રમુખ, ભારતીય રાષ્ટ્રીય કૉંગ્રેસના મહામંત્રી અને અખિલ હિંદ ટ્રેડ યુનિયન કૉંગ્રેસના અધ્યક્ષ તરીકે સેવા આપી. ત્યારબાદ, 1938માં 41 વર્ષની યુવાનવયે તેઓ કૉંગ્રેસના પ્રમુખપદે ચૂંટાયા.
જાપાનમાં વસતા ભારતીય ક્રાંતિકાર રાસબિહારી બોઝે ઇન્ડિયન ઇન્ડિપેન્ડન્સ લીગનું પ્રમુખપદ સુભાષબાબુને સોંપી તેમને નેતાજી તરીકે વધાવી લીધા. નેતાજીએ આઝાદ હિંદ ફોજના વડા તરીકે ટુકડીઓનું નિરીક્ષણ કરી ‘ચલો દિલ્હી’ અને ‘જય હિંદ’ની રણઘોષણા આપી. તેમણે આઝાદ હિંદ ફોજની પુનર્રચના કર્યા બાદ, 21 ઑક્ટોબર, 1943ના રોજ સિંગાપુરમાં ભારતીયોની વિશાળ મેદની વચ્ચે સ્વતંત્ર ભારતની કામચલાઉ સરકાર(આરઝી હકૂમતે આઝાદ હિંદ)ની રચના કરી.
જાન્યુઆરી 1944માં સુભાષબાબુ આઝાદ હિંદ ફોજનું મુખ્યમથક રંગૂન લઈ ગયા.
નેતાજી સિંગાપુરથી બૅંગકોક અને સાઇગોન થઈને ફૉર્મોસાના તાઇપેઇ મુકામે પહોંચ્યા. ત્યાંથી 18 ઑગસ્ટ, 1945ની રાત્રે નેતાજી અને તેમના સાથી હબીબુર રહેમાનને ટોકિયો લઈ જતા વિમાનને આગ લાગી અને તેમાં મૃત્યુ પામ્યા.
આંતરરાષ્ટ્રીય અને કૂટનીતિ કરંટ અફેર્સ | Current Affairs Gujarati 18 August 2025
અફઘાનિસ્તાન સ્વતંત્રતા દિવસ : 18 ઓગસ્ટ | Gujarati current affairs
દર વર્ષે 18 ઓગસ્ટના રોજ અફઘાનિસ્તાન સ્વતંત્રતા દિવસ ઉજવાય છે. અફઘાનિસ્તાને 1919માં ત્રીજા એંગ્લો-અફઘાન યુદ્ધ પછી સ્વતંત્રતા મેળવી, જેને અફઘાન સ્વતંત્રતા યુદ્ધ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. હકીકતમાં અંગ્રેજો, જેઓ તે સમયે ભારત પર શાસન કરતા હતા, તેમણે પડોશી અફઘાનિસ્તાન પર કબજો જમાવ્યો હતો અને ત્યાં સોવિયેત સંઘના પ્રભાવને ઘટાડવા માટે યુદ્ધો કર્યા હતા. એંગ્લો-અફઘાન યુદ્ધો 1839, 1878 અને 1919ના વર્ષોમાં થયા હતા. 19 ઓગસ્ટ, 1919ના રોજ, રાજા અમાનુલ્લા ખાને છેલ્લા એંગ્લો-અફઘાન યુદ્ધમાં બ્રિટિશ શાસન હેઠળના અફઘાન પ્રદેશો પર વિજય મેળવીને વિદેશી સત્તામાંથી અફઘાનિસ્તાનને આઝાદી અપાવી હતી.
વિદેશ સચિવ વિક્રમ મિશ્રી બે દિવસની સત્તાવાર મુલાકાત માટે કાઠમંડુ પહોંચ્યા | UPSC current affairs in gujarati
ભારતના વિદેશ સચિવ વિક્રમ મિશ્રી તેમના નેપાળી સમકક્ષ અમૃત બહાદુર રાયના આમંત્રણ પર બે દિવસની સત્તાવાર મુલાકાતે કાઠમંડુ પહોંચ્યા. વિદેશ સચિવ મિશ્રીએ સિંહદરબારમાં પ્રધાનમંત્રી કેપી શર્મા ઓલી સાથે મુલાકાત કરી.
શ્રી મિશ્રી વિદેશ સચિવ અમૃત બહાદુર રાય સાથે પ્રતિનિધિમંડળ સ્તરની વાટાઘાટો કરશે. બંને વિદેશ સચિવો વચ્ચે કનેક્ટિવિટી, વિકાસ સહયોગ અને અન્ય દ્વિપક્ષીય બાબતો પર ચર્ચા થવાની અપેક્ષા છે. ગયા વર્ષે જુલાઈમાં પદ સંભાળ્યા પછી વિક્રમ મિશ્રી બીજી વખત નેપાળની મુલાકાતે છે.
રશિયા 2036 સુધીમાં વેનેરા-ડી શુક્ર મિશન લોન્ચ કરવાની યોજના ધરાવે છે | UPSC current affairs in gujarati
રશિયા 2036 પહેલા શુક્રની ફરી મુલાકાત લેવા માટે વેનેરા-ડી મિશન શરૂ કરવા માટે તૈયાર છે. સ્પેસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ (IKI) ના ઓલેગ કોરાબલેવના જણાવ્યા અનુસાર, દેશના નવા રાષ્ટ્રીય અવકાશ કાર્યક્રમના ભાગ રૂપે જાન્યુઆરી 2026 માં પ્રારંભિક ડિઝાઇન કાર્ય શરૂ થશે.
આ મિશનમાં લેન્ડર, બલૂન પ્રોબ અને ઓર્બિટલ સ્પેસક્રાફ્ટનો સમાવેશ થશે, જેનું લોન્ચિંગ 2034 અને 2036 ની વચ્ચે થવાની અપેક્ષા છે. લેવોચકીન એસોસિએશનના સહયોગથી ડિઝાઇન તબક્કો પૂર્ણ થવામાં બે વર્ષ લાગશે. ડિઝાઇન તબક્કા પછી ચોક્કસ લોન્ચ તારીખ નક્કી કરવામાં આવશે.
અર્થવ્યવસ્થા, વિજ્ઞાન અને રમતગમત કરંટ અફેર્સ | Current Affairs Gujarati 18 August 2025
ટોપબ્રાન્ડ 2025 ગ્લોબલ બ્રાન્ડ્સની યાદીમાં માઈક્રોસોફ્ટ ટોચ પર | UPSC current affairs in gujarati
7 થી 11 ઓગસ્ટ, 2025 દરમિયાન શેનઝેનમાં યોજાયેલા 19મા ચાઇના બ્રાન્ડ ફેસ્ટિવલમાં, ટોપબ્રાન્ડ યુનિયને તેની ટોચની 500 વૈશ્વિક બ્રાન્ડ્સ યાદી 2025 જાહેર કરી. રેન્કિંગમાં યુએસ ટેક જાયન્ટ્સના વર્ચસ્વને પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં માઇક્રોસોફ્ટ, NVIDIA અને એપલ ટોચના ત્રણ સ્થાનો પ્રાપ્ત કર્યા હતા. “AI અને વૈશ્વિક વિસ્તરણ” થીમ આધારિત આ કાર્યક્રમમાં વિશ્વભરના ઉદ્યોગસાહસિકો, નીતિ નિર્માતાઓ અને બ્રાન્ડ લીડર્સ સહિત 10,000 થી વધુ સહભાગીઓ જોડાયા હતા.
2025 ના ટોચના 10 વૈશ્વિક બ્રાન્ડ્સ
માઈક્રોસોફ્ટ – $1,062.505 બિલિયન
NVIDIA – $1,046.760 બિલિયન
એપલ – $997.685 બિલિયન
એમેઝોન
આલ્ફાબેટ (ગુગલ)
સાઉદી અરામકો
વોલમાર્ટ
મેટા (ફેસબુક)
બર્કશાયર હેથવે
બ્રોડકોમ
કારગિલના જરદાળુ સાઉદી અરેબિયામાં પ્રવેશ્યા | GPSC current affairs
ભારતના કારગિલ જિલ્લામાંથી તાજા જરદાળુ સૌપ્રથમ વખત સાઉદી અરબના ગ્રાહકોને રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, જે ભારત-સાઉદી કૃષિ વેપાર સંબંધોમાં એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે. ભારતના 79મા સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી દરમિયાન રિયાધના લુલુ હાઇપરમાર્કેટ ખાતે આ લોન્ચિંગ થયું હતું.
સાઉદી અરેબિયામાં ભારતીય રાજદૂત ડૉ. સુહેલ અજાઝ ખાને સરકારની વન ડિસ્ટ્રિક્ટ વન પ્રોડક્ટ પહેલના ભાગ રૂપે પ્રીમિયમ ફળ ઉત્પાદનોનું સત્તાવાર રીતે અનાવરણ કર્યું, આ લોન્ચ સમારોહને રાષ્ટ્રની સ્વતંત્રતાની ઉજવણીના વ્યાપક “ભારત ઉત્સવ” ઉત્સવમાં સંકલિત કરવામાં આવ્યો હતો.
આ પહેલમાં ભારતીય કૃષિ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડ પ્રોડક્ટ્સ નિકાસ વિકાસ સત્તામંડળ અને પ્રદેશની સૌથી મોટી રિટેલ ચેઇન્સમાંની એક, લુલુ હાઇપરમાર્કેટ વચ્ચે સહયોગનો સમાવેશ થતો હતો.
૧૨મા પુરુષ એશિયા કપ હોકીના લોગો, માસ્કોટ અને ટ્રોફીનું અનાવરણ | GPSC current affairs
બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારે પટનામાં મુખ્યમંત્રી સચિવાલય ખાતે 12મા પુરુષ એશિયા કપ હોકી ચેમ્પિયનશિપના લોગો, માસ્કોટ અને ટ્રોફીનું અનાવરણ કર્યું.
બિહાર પહેલીવાર આ ટુર્નામેન્ટનું આયોજન કરી રહ્યું છે અને આ મહિનાની 29મી તારીખથી 7મી સપ્ટેમ્બર દરમિયાન રાજગીરના રાજગીર ઇન્ટરનેશનલ સ્ટેડિયમ ખાતે યોજાવાનું છે.
મુખ્યમંત્રીએ ટ્રોફી પ્રાઇડ જર્નીને પણ લીલી ઝંડી આપી હતી, જે દરમિયાન એશિયા કપ હોકી મશાલ રાજ્યના દરેક જિલ્લામાં ફરશે.
એશિયા કપ હોકીનો માસ્કોટ, “ચાંદ”, રાષ્ટ્રીય પ્રાણી, વાઘથી પ્રેરિત છે. તે ભારતના રાષ્ટ્રીય પ્રાણીની હિંમત, ચપળતા અને કૌશલ્યનું પ્રતીક છે. “ચાંદ” નામ હોકીના દિગ્ગજ મેજર ધ્યાનચંદથી પ્રેરિત છે, આ માસ્કોટ બિહારના વાલ્મીકિ ટાઇગર રિઝર્વના ભવ્ય વાઘથી પણ પ્રેરણા લે છે, જે શક્તિ, ચપળતા અને આત્મવિશ્વાસનું પ્રતીક છે.
માસ્કોટમાં લાલ કેપ શક્તિ અને ઉત્સાહનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જ્યારે જાદુગરની ટોપી મેજર ધ્યાનચંદની અસાધારણ પ્રતિભાને નમ્ર શ્રદ્ધાંજલિ આપે છે.
આ ટુર્નામેન્ટ 29 ઓગસ્ટના રોજ શરૂ થશે, જે રાષ્ટ્રીય રમત દિવસ અને હોકીના દિગ્ગજ ખેલાડીના જન્મ દિવસ સાથે સુસંગત છે.
એશિયા કપ 2025માં ભારત, ચીન, જાપાન, ચાઇનીઝ તાઇપેઈ, મલેશિયા, દક્ષિણ કોરિયા, ઓમાન અને બાંગ્લાદેશની ટીમો ભાગ લેશે.
દેવિકા સિહાગે મલેશિયામાં પહેલો ઇન્ટરનેશનલ ચેલેન્જ ટાઇટલ જીત્યો | GPSC current affairs
ભારતીય શટલર દેવિકા સિહાગે ઇપોહમાં મલેશિયા ઇન્ટરનેશનલ ચેલેન્જ 2025માં મહિલા સિંગલ્સ ઇવેન્ટ જીતીને પોતાનો પહેલો ઇન્ટરનેશનલ ચેલેન્જ ટાઇટલ જીત્યો. 20 વર્ષીય આ ખેલાડીએ ફાઇનલમાં પાંચમી ક્રમાંકિત દેશની ઇશારાની બરુઆહને 15-7, 15-12થી હરાવી.
આ ટુર્નામેન્ટ BWF ના પ્રાયોગિક 3×15 સ્કોરિંગ ફોર્મેટ હેઠળ રમાઈ રહી છે, જ્યાં રમતો સામાન્ય 21 ને બદલે 15 પોઈન્ટ પર રમાય છે.
👉 If you want to practice today’s Current Affairs Gujarati 18 August 2025, then click here
👉 If you want to read full Current Affairs Gujarati 16 August 2025, then click here
આવા જ દરરોજના કરંટ અફર્સ વાંચવા માટે અહીં , અહી ક્લિક કરો
[Prepare with confidence at Praajasv Foundation – Best GPSC Coaching in Gujarat for complete guidance.]
[સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન માટે પ્રાજસ્વ ફાઉન્ડેશન – ગુજરાતમાં શ્રેષ્ઠ GPSC કોચિંગ સાથે તૈયારી કરો.]
[Secure your dream career with Best IAS Coaching in Gujarat at Praajasv Foundation.]
[તમારું સપનાનું કરિયર સુરક્ષિત બનાવો પ્રાજસ્વ ફાઉન્ડેશન – ગુજરાતમાં શ્રેષ્ઠ IAS કોચિંગ સાથે.]